Ürdün Haşimi Krallığı fetva kurulunun fetvası:
Alimler vekalet yolu ile hacc’ı iki durumda caiz görür;
BİRİNCİ DURUM: Hacc farizesi üzerine vacip olan bir müslüman ölürse onun mirasçıları bıraktığı mirastan bir kısım parayı herhangi bir müslüman’a vererek ölünün yerine hacc etmesinin sağlamaları farzdır. Herhangi bir müslüman’ın onun yerine para talep etmeksizin hacc etmesi de caizdir.
İKİNCİ DURUM: Eğer bir müslüman amansız bir hastalığa yakalanmışsa veya yolculuk yapamayacak derecede yaşlanmışsa herhangi bir müslüman’ı vekil tayin etmek sureti ile hacc vecibesini yerine getirmesi farz olur. Lakin vekaleten hacc vazifesini yerine getirecek kişinin aşağıdaki şartları yerine getirmesi gerekir;
1- Daha önce üzerine farz olan hacc vazifesini yapmış olması gerekir. İbni abbas (r.a) rivayet edilir: Rasulullah (sav) bir sahabi’nin başka birinin adını zikrederek hacc vazifesini eda ettiğini görür ve sorar: adını zikrettiğin kişi kimdir? Sahabi cevap verir: bir yakınımdır ya rasulullah o da (sav) sen kendi haccını yaptın mı diye sorar sahabi: hayır ya rasulullah yapmadım, der rasulullah ta (sav) : önce kendi hacc’ını yap daha sonra onunkini yaparsın, demiştir. (Ebu Davud)
2- İhrama gireken ( mekke’ye girmeden önce gusül alınıp ihram dediğimiz iki parçadan oluşan beyaz peçtemal’in giyilmesi) vekalet edeceği müslüman’ın adına niyet etmesi.
3- İbadetlere başlamadan önce müvekkilden izin alınması lazımdır. İmam nevevi bu hususta şöyle söylemiştir: hacc yapamayacak hastadan vazifenin yapılması için izin istemek farzdır.
4- Vefat etmiş birinin yerine vekaleten hacc vazifesini yerine getirecek kişinin, müvekkilin mirasçılarından izin alması müstehaptır. Çünkü mirasçılar bu vazifeyi yerine getirmede evladır veya farizenin yerine getirilmiş olmasını bilmeleri doğru olandır.
Aynı şekilde bu işlemin sağlıklı bir şekilde vuku bulması için zikredilen şartlar gözetilerek muteber bir şirketin bu işlemi yapmasında bir problem yoktur.
Ürdün Haşimi Krallığı fetva genel kurulu fetva no:104853
Vekalet yolu ile hacc sadece ağır hastalar, bedenindeki herhangi bir engeli olanlar ve ölüler için geçerlidir. Fakirler, siyasi veya güvenlik engelinden dolayı hacc’a gidemeyenler değil. (Onlara hacc zaten farz değil)
İmam Nevevi der ki:
Alimlerin çoğu vekalet yolu ile hacc’ın sadece ölüler ve ağır hastalar için geçerli olduğunu söyler. Bunun delili abdullah bin buraydenin babasindan naklettigi hadisi serife gore: derki ben rasulullah sav in yaninda otururken bir kadin geldi ve ona dedi ki: ey Allahin rasulu ben annemin yerine bir kole sadaka verdim ve o oldu o da dedi ki sevabini aldin ve miras sana geri doner. ve tekrar dedi ki onun oruc borcu vardi onun yerine oruc tutayim mi? evet tut dedi, ve tekrar o haccini yapmamisti yerine hacc edeyim mi dedi o da evet yerine hacc edebilirsin dedi. (kaynak:muslim)
Hacc vazifesini yerine getirmeye güç yettiren bir kişinin vekaleten hac yaptırması hacc’ı geçersiz kılar.
Büyük alim ibni kudame der ki: Hacc vazifesini yerine getirmeye güç yettiren birinin bu konuda yerine vekil tayin etmesi tüm alimlerin ittifakı ile caiz değildir.
ibn kudama elmakdisi (mugni kitabi)
İmam İbni Hacer der ki:
Vekalet hacc’ına cevaz veren alimlerin hepsi bu durumun yalnızca ölü kişi veya ağır hasta kişinin yerine olabileceğine ittifak ettiler. Normal hasta için geçerli değildir çünkü onun iyileşme ihtimali vardır, aklını yitirmiş kişi de dahil değildir çünkü tekrar aklının geri gelme ihtimali vardır, hapis yatan kişi için geçerli değildir çünkü ölmeden önce hapisten çıkma ihtimali vardır, fakir için de geçerli değildir çünkü onun da ölmeden önce zengin olma ihtimali vardır.
(fethul bari 7/4)
İbni baz der ki:
Bir kişinin kendi hacc’ını yapmadan önce başkasına vekalet ederse bu yalnızca onun üzerinden farziyeti kaldırır. ibni abbasin rivayet ettigine gore: bir adam ba;kasinin adini zikrederek hacc ediyodu rasulullah ona sordu: kendi yerine hacc ettin mi? hayir ya rasulullah. once kendi yerine hacc et daha sonra baskasinin yerine hacc edersin. (kaynak : ebu davud ve digerleri)
İbni Kudame der ki:
Yapılacak hacc ister farz hacc’ı olsun ister nafile hacc’ı müvekkil diri ise onun izni olmadan sahih olmaz. Ölünün yerine ise izinsiz hacc etmek caizdir çünkü rasulullah (sav) bunu emretmiştir.
Suudi Arabistan dini komisyonu der ki:
Erkeğin hacc vazifsini yerine getirmede kadına vekil olabileceği gibi kadının da erkeğe vekil olması caizdir. Eğer kişi daha önce kendi hacc’ını yapmışsa vekalet yolu ile hacc caiz olur.
Suudi arabistan daimim fetva kurulu (11_52)
Ürdün Haşimi Krallığının eski müftüsü D.R Nuh El Qudat’ın fetvası:
soru:
Ölmüş kimsenin yerine vekaleten hacc edilse o kimse hadisi şerifteki tabiriyle ‘’annesinin doğurduğu günkü gibi günahlarından arınır mı?
Cevap:
Bir kişiye hacc etmek farz olur ve ondan sonra o kişi ölürse mirasçıların o kişinin bıraktığı mirası kullanarak vekaleten birine hacc yaptırmaları farzdır. Eğer ölen kişi miras bırakmamışsa varisler ücreti kendileri ödese de bu sahih olur. Böylece ölünün üzerinden bu farz kalkmış olur. Günahlardan temizlenme hususuna gelecek olursak biz bu işi Allah’a havale ediyoruz. Rasulullah (sav) bu konu hakkında şöyle buyurmuştur: “Kim Allah c.c için haccederse, kötü söz ve davranışlardan sakınır ve günahlara sapmazsa, annesinin onu doğurduğu günkü gibi günahlardan temizlenmiş olarak döner.” (Buharı c.2 s.209 Müslim c.4 s.107)
Bu hadisin manası ise Allah (cc) hacc eden kişinin kul hakkı dışındaki günahlarını bağışlar, kulların hakkının ödenmesi şarttır.
Fetva genel kurulu Nuh el Quda’nın fetvaları.)